Denkend aan Fläkt: oud-medewerkers aan het woord
Sinds 2020 is Schipper Bosch eigenaar van het bijzondere Fläktgebouw in Amersfoort. Het gebouw stond op dat moment al 21 jaar leeg en was zwaar in verval geraakt. Jacob Groeneboom (84 jaar) en Joop de Boer (81 jaar) kunnen zich nog goed herinneren hoe het gebouw in haar glorietijd een icoon van innovatie was. Beide zijn oud-werknemers van Fläkt, het bedrijf dat opdrachtgever was tijdens de bouw, en ze nemen ons met veel enthousiasme mee in een stukje historie van het bedrijf én het gebouw.
Joop: Ik werkte op de afdeling scheepsinstallatie bij het bedrijf Wolter & Dros. Onze directeur Gerlof van der Schaaf kwam op een beurs de Zweedse firma Fläkt tegen. Dat was het begin van een samenwerking. Binnen Wolter & Dros is toen in 1955 een ‘handelsafdeling’ opgezet, waar we vooral veel scheepsairconditioning deden. De afdeling groeide al snel uit haar jasje.
Jacob: In 1965 is Fläkt lucht- en warmtetechniek een apart bedrijf geworden. We kregen als werknemers toen de keuze of we bij Wolter & Dros wilden blijven of naar het nieuwe bedrijf wilden gaan. Dat tweede leek met wel wat. Met een man of twaalf – ik ben directielid geworden - zijn we toen eerst naar een Villa aan de Utrechtseweg verhuisd. De eerste grote opdracht was een luchtbehandelingsinstallatie voor Evoluon voor Philips in Eindhoven.
Waar lucht is werkt Fläkt
Joop: Weet je wat Fläkt betekent? Ventilator in het Zweeds. We deden van alles met lucht. We hadden dan ook een tijdje de slogan: “Waar lucht is, werkt Fläkt”.
Jacob: Fläkt was de nummer 1 in de wereld op het gebied van luchtzuivering, bijvoorbeeld door middel van airconditioning en elektrostatische filters. In Nederland heeft het bedrijf veel imposante projecten gedaan, zoals de Rai in Amsterdam, Ahoy in Rotterdam en vele operatiekamers. Maar ook internationaal was Fläkt actief. Ze sloten onder andere een meerjarig contract met Philips om in Saudi Arabië hun grootste telecomproject ooit te doen: 18.000 kilometer telefoonleiding en 68 centrales met airco van Fläkt.
Fläkt was toen al bezig met duurzaamheid. Als Environmental Group was het bedrijf onderdeel van de Wallenberg Group.
Joop: Het is dan ook niet verwonderlijk dat het nieuwe kantoor dat voor Fläkt werd gebouwd aan de Uraniumweg revolutionair was. In Scandinavië waren ze toen al veel meer gewend om duurzaam te bouwen, het is daar natuurlijk veel kouder en dan heb je dikkere muren nodig. Zo houd je de warmte binnen.
Meest energiezuinige gebouw van Nederland
Jacob: Beton en steen nemen warmte op, maar de metalen platen aan de buitenkant van het Fläktgebouw houden de warmte in de zomer juist buiten. Het gebouw was toen het meest energiezuinige gebouw van Nederland. Het was heel goed geïsoleerd en had veel bijzondere technieken. Bouwtechnisch is veel afgekeken van het hoofdkantoor van BMW in München, Duitsland.
Joop: Boven de werkplekken hingen ronde lampen met daarin tl-balken. De warmte die deze lampen afgaven werd afgezogen en op een andere plek weer in het gebouw geblazen. Een mooi voorbeeld van warmteterugwinning.
Hersenspinsels
Aan het gebouw zit ook een magazijn, dat noemden we het ‘distribunal’ met daaraan een overkapping. Ooit was het idee om onder die kap een spoorlijn te laten eindigen, zodat er een directe verbinding zou zijn met station Amersfoort. Richting de Isselt lag toen al een spoorlijn tot de Morris-Molenaar-autofabriek, waar auto's geassembleerd werden. Deze zou dan doorgetrokken worden. Maar het is nooit zo ver gekomen.
Zo waren er nog wel meer hersenspinsels bij de bouw, die nooit zijn uitgevoerd. Op één van de torens op de bovenste verdieping, daar zitten geen ramen in, was ooit het idee om een zwembad te maken. Ook is het terras dat op één van de torens gepland stond er nooit gekomen en achter het parkeerterrein was al een stuk grond vlak gemaakt voor de tennisbaan.
Spectaculair groen
Bij de bouw van het pand was meteen ook veel aandacht voor groen. Het parkeerterrein was aangelegd als een heuvelland met kleine vakjes waar 4 á 5 auto’s konden staan. Er was een speciale commissie voor de beplanting aangesteld. De bomen die daar toen neergezet zijn, komen uit de natuur. Deze zijn daar uitgestoken.
Binnen stonden hydrocultuurbakken voor planten. Philips heeft daar toen speciale lampen voor ontwikkeld, zodat de planten ook binnen konden groeien. Heel spectaculair voor die tijd.
Prins Bernard kwam even langs om gedag te zeggen
De opening van het Fläktgebouw ‘Fläkt milieucentrum’ werd gedaan door de jonge minister Ruud Lubbers van Economische zaken en de Zweede prins Bertil. Volgens Lubbers was het gebouw hét voorbeeld van hoe je een gebouw energiezuinig kon maken.
Jacob: Prins Bernard kon niet bij de opening zijn, want die was die dag aanwezig bij militair oefeningen in Duitsland. De dag na de opening gingen we – ik ging ook mee - met prins Bertil een rondje vliegen over Almere, toen nog in aanbouw. Met een klein vliegtuigje vanaf Soesterberg. Prins Bernard kwam toen nog wel even langs om gedag te zeggen.
Met pijn in het hart vertrokken
Joop: We hebben jaren met heel veel plezier in het gebouw gewerkt. In 1992/93 ging het bedrijf langzaam afbrokkelen en ben ik met pijn in mijn hart vertrokken.
Jacob: Wallenberg Group fuseerde met een Zwitsers bedrijf. Toen is Fläkt opgedeeld in specialiteiten en in delen verkocht aan specialistische bedrijven. Daar is een heel negatief boek over geschreven. Dat boek is door de Wallenbergs zelf uit de handel genomen, volledig opgekocht. Dat was een misser.
Refläkt
Schipper Bosch heeft het gebouw de naam Refläkt gegeven en gaat dit icoon van innovatie nieuw leven inblazen. Wil jij hier huurder worden? Check www.reflakt.nl en neem contact op met sbnl.
